Bramen zijn alleen maar populair als vrucht, niet als plant. Velen hebben juist een hekel aan braamstruiken, die staan rommelig in de natuur, hebben scherpe stekels waar je aan blijft haken of waar je je zelfs aan open kunt halen. Ik scheld die bramen ook regelmatig uit als ik met mijn Knotgroep werk en me soms door het woud van bramen heen moet worstelen. Toch wil ik hier een pleidooi houden vóór de braam, stoppen met het braambashen.
Vóór de toepassing van het prikkeldraad werden weilanden van elkaar gescheiden door sloten en houtwallen om het vee op z’n plek te houden. In die houtwallen stonden veelal braamstruiken. Een soort natuurlijk prikkeldraad dus. Deze functie hebben houtwallen tegenwoordig verloren. Maar die bramen leveren wel een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse biodiversiteit. Die dichte, stekelige struiken bieden beschutting voor allerlei kleine zoogdieren zoals de egel en allerlei vogels als mussen, maar ook de nachtegaal bijvoorbeeld. Wilde bijen nestelen graag in de holtes van de oude stengels, eigenlijk is het een natuurlijk bijenhotel. Zij komen samen met andere nectar etende insecten op de bloemen af. Er is zelfs een nachtvlinder die zich op de braam heeft gespecialiseerd: de braamvlinder. In Nederland zijn bramen vanouds prominent aanwezig in grote delen van ons landschap en zijn karakteristiek voor oude cultuurlandschappen als bossen en duinen.
En toch heeft de bramenstruik een slecht imago. Dat is grotendeels de schuld van één van de 240 soorten bramen die we in Nederland hebben: de dijkviltbraam. Zijn vele doorns zijn groot en scherp, ze groeien gigantisch snel tot wel 6 of 7 meter per jaar in grote bogen en overwoekeren daardoor hele gebieden en doen het goed op verschillende typen ondergrond. De dijkviltbraam is een exoot in Nederland, waarschijnlijk afkomstig uit de Kaukasus. Deze braam werd rond 1850 in Duitsland expres voor de tuinbouw geïntroduceerd voor zijn lekkere vruchten. En is later verwilderd. Een bramenstruik die hier inmiddels overal voorkomt en zich nogal agressief gedraagt.
Doe ik nu toch aan braambashing? We hebben in Nederland nog 239 soorten die zich niet zo agressief gedragen. Het zijn vaak soorten die zich niet overal vestigen, maar gebonden zijn aan een specifieke groeiplaats, zoals een bos, of een speciale ondergrond. Zij zijn veel meer in balans met hun natuurlijke omgeving, waardoor zij onderdeel kunnen zijn van een waardevol natuurgebied. Het wordt tijd voor eerherstel van de braam in Nederland.
Wim Bax
IVN natuurgidsopleider