Winterse wandelingen in een bos zijn voor mij genietmomenten. Denk eens aan de combinatie winter en bos, dan doemt het beeld op van dode bladeren en laatste paddenstoelen. En misschien ook wel die typische weeïge geuren van vocht en verterende plantenresten. Het zijn de bedorven resten van het afgelopen zomer- en herfstseizoen.
Die vertering is het werk van allerlei soorten bacteriën en schimmels. Nuttig werk van ze, want de in de bladeren aanwezige stoffen worden door hen afgebroken tot voedingsstoffen die bomen en andere planten in het voorjaar weer op kunnen nemen voor hun groei. Zo zijn ze de motoren van de kringloop in de natuur. Van sommige soorten bladeren gaat die vertering snel, zoals die van de wilg en berk. Die van de eik en beuk blijven veel langer liggen. Dat komt door de samenstelling van het blad die het afbraakproces vertraagt. Maar uiteindelijk gaan ook die voor de bijl.
De meest zichtbare bladverteerders zijn paddenstoelen. Hoewel, paddenstoelen zijn deel van veelal grote schimmelnetwerken, netwerken die bestaan uit minuscule schimmeldraden in de grond, tussen de dode bladeren of in dood hout. Paddenstoelen zijn de vruchtlichamen van die schimmelnetwerken. Ze leveren de sporen die voor verdere verspreiding zorgen.
Soms kom je echt pareltjes van paddenstoelen tegen. Vorig jaar december maakte ik zoiets mee tijdens het klussen met de Knotgroep Uithoorn in het Enge Bos in De Kwakel. Schuifelend door de bladeren en dode takken van dit nu kale bos zag ik een prachtig tafereeltje: kleine felrood gekleurde bekervormige zwammetjes op een rijtje. Elk zwammetje was ongeveer 2 tot 3 cm groot. Het contrast met de bruin-grijze omgeving maakte het nog mooier. Via de app Obsidentify kwam ik op de naam: rode kelkzwam. Op zoek naar meer informatie!
Rode kelkzwammen kun je tegenkomen in vochtige bossen op dode takken van elzen en wilgen. Meestal is dat hout al behoorlijk vermolmd en bemost. Je denkt dat ze gewoon op de grond groeien, maar dat lijkt maar zo. Onder het oppervlak ligt dan ongetwijfeld een dode tak waarop die paddenstoelen vast zitten. Niet gedaan, uitgraven vond ik wel heel baldadig bij zo iets moois.
Maak je de komende tijd een mooie wandeling, kijk dan vooral in voedselrijke vochtige bossen met wilgen en elzen naar beneden tussen de bladeren en takjes. Deze pareltjes komen tegenwoordig vrij algemeen voor. Maar je moet er wel je best voor doen. En geluk hebben.
Wim Bax
IVN-natuurgidsenopleider
